Bijna de helft van de psychiaters in Nederland en Vlaanderen had in 2023 last van emotionele uitputting, een kernsymptoom van burn-out. Dat komt naar voren uit onderzoek van De Jonge Psychiater, een vakwebsite die elke drie jaar onderzoekt wat de mentale staat van psychiaters is.

Het gaat om een stevige toename ten opzichte van het vorige onderzoek, met cijfers over 2020. Toen had nog 33 procent van de psychiaters last van emotionele uitputting.

Psychiater Laudine Fuld (41) kreeg vorig jaar een burn-out door de enorme werkdruk in de overbelaste geestelijke gezondheidszorg (ggz). “Ik had bijvoorbeeld structureel niet de minimale tijd die we als beroepsgroep verantwoord vinden om een goede diagnose te stellen. Ik moest steeds rennen naar de volgende patiënt. Vaak was er geen tijd om te lunchen.”

Volgens Fuld heeft ze nooit een fout in de diagnose gemaakt maar vreesde ze daar wel continu voor. “Omdat je zo gehaast moet werken slaat wel steeds de twijfel toe. Ook als je thuis of vrij bent. Want je vraagt je steeds af of je niets over het hoofd hebt gezien. Daarom kom je nooit tot rust.”

Dubbele verantwoordelijkheid

Bovendien was Fuld in 2021 net klaar met haar opleiding als specialist. Maar ze werd meteen in het diepe gegooid toen ze begon in een gesloten kliniek voor ouderen met de meest ernstige psychiatrische problemen. Haar collega-psychiater viel al snel uit, waardoor Fuld het gewicht van het aantal patiënten voor twee artsen moest dragen, inclusief de begeleiding van drie psychiaters in opleiding.

Ze voelde al snel dat dit eigenlijk niet ging lukken, maar probeerde het desondanks voor haar patiënten vol te houden. Haar houding lijkt typerend voor haar beroepsgroep, gezien de uitkomsten van het onderzoek.

Zo blijkt dat de psychiaters ondanks alles zeer betrokken en bevlogen zijn als het gaat om hun patiënten. Want zelfs met het hoge aantal (44 procent) psychiaters dat emotionele uitputting ervaart, geeft 98 procent van de bijna 1000 participerende psychiaters aan juist vaak voldoening te halen uit het zien van patiënten.

Emotioneel zwaar beroep

“Die betrokkenheid is prachtig, maar het maakt ons vak emotioneel wel erg zwaar”, zegt onderzoeksleider Joeri Tijdink, zelf ook psychiater. “Want als de situatie van een patiënt echt verslechtert terwijl je niets kunt doen omdat er geen plek is, komt het extra hard binnen.”

Daarbij komt dat de helft van de ondervraagde psychiaters ervaart dat ze onvoldoende invloed hebben op de manier waarop de ggz is georganiseerd. Dus er is machteloosheid wanneer het bijvoorbeeld om de wachtlijsten gaat.

Ruim 20 procent van de deelnemers aan het onderzoek geeft aan te overwegen om hun vak te verlaten. Uit data van het Capaciteitsorgaan, dat de toekomstig benodigde capaciteit aan professionals in de zorg onderzoekt, blijkt dat sinds 2021 het aantal vacatures is toegenomen. Van ongeveer 1000 vacatures per kwartaal in 2021 tot 1200 à 1500 per kwartaal in 2022 en 2023. Ongeveer 400 van die vacatures blijven langdurig onvervuld.

De wachtlijsten in de ggz worden dan ook langer. De laatste inventarisatie van de Nederlandse Zorgautoriteit toonde dat er nu bijna 100.000 mensen langdurig moeten wachten op een behandeling.

Dit betekent dat de druk op medewerkers in de ggz constant is en alleen maar toeneemt. Zeker bij zware psychiatrische aandoeningen waar behandelingen vaak ingewikkeld en langdurig zijn. Zo kreeg Fuld in 2023 een migraineaanval die drie weken aanhield.

Daarna kwam de diagnose van een burn-out en stopte ze tegen haar zin bij de gesloten instelling. “Want dit was op zich mijn droombaan: werken met complexe patiënten op een gesloten afdeling in de ouderenpsychiatrie. Als het aantal patiënten behapbaar was geweest dan was ik gebleven”, zegt Fuld.

Inmiddels werkt ze op een andere plek, met minder verantwoordelijkheden en iets minder heftige problematiek.

Gevorderde leeftijd beste wapen tegen stress

“Het onderzoek laat zien dat psychiaters na verloop van tijd wel beter met stress kunnen omgaan”, zegt Tijdink. “Want met name de jongere psychiaters zijn emotioneel uitgeput. We zien dat die klachten veel minder worden naarmate de leeftijd vordert.”

Een volledige verklaring heeft Tijdink nog niet. “Maar we vermoeden dat de oudere, zeer ervaren psychiater al zoveel heeft meegemaakt dat die minder snel in de stress schiet en daarom beduidend minder last heeft van emotionele uitputting.

“Tegelijkertijd moeten de dertigers en de veertigers met hun jonge gezinnen natuurlijk veel meer ballen in de lucht houden. Dat speelt ook een belangrijke rol.”

Bron: nos / 10 april 2024